26. Festiwal Gorski 2021

Co przyciąga ludzi do jaskiń? Ile jaskiń jeszcze możemy odkryć? Co ciekawego można znaleźć w „błocie" Jaskini Radochowskiej i dlaczego to takie ważne dla nauki?

Jaskinia Radochowska przechodziła przez kilka etapów rozwoju, w czasie których powstawały różne kształty jej korytarzy, które w późniejszym okresie były wypełniane osadami (m.in. piaskami i żwirami). Osady jaskiniowe są bezcennym materiałem badawczym, gdyż często stanowią jedyny zapis jaki pozostał po wydarzeniach geologicznych na powierzchni lądu (gdzie dzięki erozji i wietrzeniu skały ulegają zniszczeniu, zaś materia organiczna ulega rozkładowi).
Jednym z najważniejszych źródeł informacji o etapach rozwoju jaskiń są nacieki jaskiniowe, do badań, których wykorzystuje się metody izotopowe. Wskaźnikiem klimatycznym, w następujących po sobie warstwach geologicznych, są również kości zwierząt ciepło- i zimnolubnych. Spośród zwierząt plejstoceńskich w Jaskini Radochowskiej zostały znalezione m.in. kości hieny jaskiniowej, nosorożca?, jelenia olbrzymiego czy żubra pierwotnego, a z młodszych dziki, królik, niedźwiedź brunatny, borsuk, dzik czy jeleń szlachetny. Jaskinia Radochowska jest znana już od XVIII wieku, jednak szczegółowe badania były wykonywane dopiero w okresie międzywojennym.

Jednym z najbardziej znanych, ale i barwnych badaczy Jaskini Radochowskiej był Lothar Zotz - postać nietuzinkowa, którego życie pełne było dynamicznych zwrotów oraz wypełnione badaniami szeroko wykraczającymi poza obręb szeroko rozumianej archeologii. W latach 30. XX wieku L. Zotz prowadził intensywne badania archeologiczne jaskiń sudeckich, m. in. Radochowskiej i szeregu stanowisk na górze Połom. Był m. in. propagatorem i współtwórcą teorii o kulcie niedźwiedzia w paleolicie, a wiele jego hipotez uzyskało ostatecznie potwierdzenie w późniejszych badaniach.
Na jego badania w latach 1933-1945 pewien wpływ miała oczywiście sytuacja historyczna oraz związane z nią uwarunkowania, w których Lothar - chcąc nie chcąc - musiał poniekąd uczestniczyć. Należy pamiętać, że jego poszukiwania oraz próby ukazania „śląskiego nadczłowieka", czy poszukiwania uwarunkowań migracyjnych dawnych ludów, wskazujących na germańskie pochodzenie Śląska to tylko pochodna tamtych czasów. Sam nigdy nie był z przekonania narodowym socjalistą a niepochlebna, by nie rzec wręcz wroga postawa powojennych badaczy wynikała w znacznym stopniu z przyczyn daleko bardzie prozaicznych niż polityczne czy kulturowe. Chociażby jego konfliktowi z pracownikami Uniwersytetu w Pradze został nadany wymiar polityczny, wiele lat po wojnie okazało się, że miał on wymiar raczej romantyczny.
Lothar Zotz był barwną postacią, którego badania odcisnęły znaczne piętno na archeologii i paleontologii Europy Środkowej. Nie reprezentujący aryjskiego typu, urody raczej południowej, by nie rzec włoskiej, sam wzrostu niewysokiego i szczupłej budowy, był znanym koneserem niewieścich wdzięków. Wszystko to składa się na niesamowity koloryt postaci, której przyszło żyć w nader intrygujących, ale i niebezpiecznych czasach.